خوشایند یا ناخوشایند

شرح صفحه 34 قرآن کریم، سوره بقره آیات 219-216 از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

پیامبر فرمودند:

«اگر خواهان زندگی نیکبختان، مرگی همچون مرگ شهیدان، نجات از روز حسرت و آرامش و خنکی در حرارت روز قیامت هستید، «فادرسوا القرآن».

به کلاس درس قرآن خوش آمدید…

قرآن کریم
صفحۀ ۳۴
سورۀ مبارکه بقره
آیات ۲۱۹-۲۱۶

آیۀ ۲۱۶ : «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»

بعضی از احکام الهی -مثل جهاد- به گونه‌ای هستند که خوشایند ما نیستند.

می‌فرماید: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ» واجب شد بر شما جنگ، در حالی که ناخوشایند است برای شما.

فقط هم مسألۀ جهاد نیست.

«وَعَسَىٰ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ» چه بسا ناخوش دارید چیزی را در حالی که خیر شما در آن هست.

«وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ» چه بسا به چیزی علاقه‌مند باشید در حالی که شر شما در آن است.

جهاد در ظاهر کشتن و کشته شدن، جراحت، اسارت و کسادی است، اما عَقَبه و منافعی دارد.

چرا اینطور است که ما گاهی چیزی را ناخوش می‌داریم اما نفع و خیر ما در آن است؟

و گاهی چیزی را خوش می‌داریم اما شر و ضرر ما در آن است؟

دلیل آن این است که «وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید،

این محدودیتی که در علم و آگاهی شما وجود دارد باعث آن می‌شود.

اگر شما آن احاطۀ علمی که خداوند دارد را به مسائل می‌داشتید، قضاوت‌های شما تغییر می‌کرد.

آیۀ ۲۱۷ : «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ ۖ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ ۖ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَهُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ۗ وَلَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ حَتَّىٰ یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا ۚ وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَهُوَ کَافِرٌ فَأُولَٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ۖ وَأُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ»

«یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ» ای پیامبر! دربارۀ جنگ در ماه‌های حرام از تو سؤال می‌کنند.

از قبل از اسلام هم اینگونه بود که در چهار ماه جنگ حرام و ممنوع بوده است، اسلام هم آن را امضا فرمود.

آن چهار ماه، سه ماه پشت سر هم یعنی شوال، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و یک ماه دیگر به نام رجب است.

ای پیامبر! دربارۀ جنگ در این ماه‌ها از تو می‌پرسند؛ «قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ» جنگ در ماه حرام گناه بزرگی است.

اما از آن گناه، بزرگ‌تر و بالاتر هم هست، «وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ» جلوگیری از راه و دین خدا، «وَکُفْرٌ بِهِ» و انکار خدا، «وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ» و اهانت به مسجد الحرام

«وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ» و بیرون کردن اهالی شهر مکه از شهر خودشان، «أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ» جرم و گناه آن از جنگ در ماه حرام بزرگتر است.

«وَالْفِتْنَهُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ»، فتنه به چند معنا در قرآن آمده است: یکی به معنای «آشوب» است.

آشوب از کشته شدن بدتر است.

معنای دیگرش «شرک و بی‌دینی و انحراف» است.

شرک از قتل بالاتر است. «وَلَا یَزَالُونَ یُقَاتِلُونَکُمْ» پیوسته مشرکان و کافران با شما می‌جنگند، چه منظوری دارند؟ چه هدفی دارند؟ یک هدف فرهنگی…

هدف آن‌ها کشورگشایی و منافع اقتصادی نیست، بلکه از جنگ یک هدف فرهنگی دارند.

«حَتَّىٰ یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ» آن‌ها [مشرکان]می‌خواهند شما را از دینتان بازگردانند.

«إِنِ اسْتَطَاعُوا» اگر بتوانند این کار را بکنند. خوب تبلیغات دشمن، تهدیدهای دشمن، تحریم‌های دشمن، قاعدتاً در بعضی اثر می‌گذارد و از دین دست برمی‌دارند.

از نظر قرآن حکم کسانی که از دین دست برمی‌دارند و نامشان «مرتد» است، چیست؟

«وَمَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ» و هر کس از جمع شما از دین خود برگردد، «فَیَمُتْ» در حال کفر بمیرد،

«وَهُوَ کَافِرٌ» درحالی که کافر است بمیرد،

«فَأُولَٰئِکَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ» چنین کسانی نابود می‌شوند اَعمال، خدمات و عباداتشان در دنیا و آخرت،

«وَأُولَٰئِکَ أَصْحَابُ النَّار» و اینان یاران آتش هستند، «هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ» برای همیشۀ همیشه‌ها در آتش خواهند بود.

در نقطۀ مقابل کسانی هستند که بر ایمانشان پایداری می‌کنند:

آیۀ ۲۱۸ : «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَٰئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ ۚ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»

«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا» آنان که ایمان آورده‌اند، «وَالَّذِینَ هَاجَرُوا» آنان که هجرت کردند به خاطر دینشان،

«وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ» و جهاد کردند در راه خدا، «أُولَٰئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ» اینان به رحمت خدا امید بسته‌اند،

«وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ» و خداوند آمرزندۀ مهربان است.

یک سوال دیگر:

آیۀ ۲۱۹ : «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ ۖ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ۗ وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ»

«الْخَمْرِ» به معنای پوشش است.

از آنجایی که شراب و هر مایعی که مست‌کننده است روی عقل را می‌پوشاند، به آن خمر می‌گویند.

خوب، شراب جاذبه داشته است، الان هم در دنیا جاذبه دارد.

در شرق و غرب عالم شراب می‌نوشند.

ای پیامبر! مسلمان‌ها دربارۀ شراب از تو سؤال می‌کنند.

یک موضوع دیگر:

«الْمَیْسِرِ» از «یسر» به معنای آسانی گرفته شده است ولی در ترجمه قمار می‌گویند، چون در قمار پول‌ها به آسانی جابه‌جا می‌شود.

ای پیامبر! می پرسند از تو دربارۀ شراب و دربارۀ قمار؛ «قُلْ» پاسخ بگو، «فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ» در شراب و قمار گناه بزرگی است.

«وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ» البته منافعی هم برای مردم دارد. اگر کارخانۀ شراب‌سازی تأسیس شد، کارگرانی دارد، اشتغال به وجود می‌آید،

به عنوان مثال کسی که درخت انگور می‌کارد، کسی که انگورها را برداشت می‌کند، ماشین‌هایی که انگورها را جابجا می‌کنند،

فروشنده، خریدار از جمله کسانی هستند که از اشتغال بهره می‌برند.

«وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا»، قمار هم همینطور است، یک منافعی دارد.

قرآن از انصاف عقب‌نشینی نمی‌کند.

قبول داریم که منافعی دارد اما گناه و ضرر آن بیشتر از فایده‌های آن است.

«وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا» گناه شراب و قمار از منافعش بیشتر است.

«وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ» و ای پیامبر از تو می‌پرسند چه چیزی را انفاق کنیم؟

«قُلِ الْعَفْوَ» بگو مازاد بر نیازتان را، مازاد بر داشته‌هایتان را، «عفو» به چند معنا آمده است که یکی به معنای «میانه»،

یکی به معنای «مازاد» و دیگری به معنای «گذشت» است.

به اندازۀ میانه انفاق کنید که خودتان هم به سختی نیافتید.

«کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ» اینگونه است که خداوند آیات را برای شما توضیح می‌دهد،

تبیین می‌کند، باشد که اندیشه کنید…

خدانگهدار شما…

جلسه بعد