شرح صفحه 30 قرآن کریم
فلسفه جنگ در اسلام
شرح صفحه 30 قرآن کریم، سوره بقره آیات 196-191 از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ
بیشتر آیات این سوره دربارۀ فلسفۀ جنگ است. جنگ و صلح دو پدیدۀ فوق العاده مهم در تاریخ بشر است.
انبیاء برای سلامت و صلح آمدند؛ پس چرا جنگ می‌کردند؟ چون دیگران جنگ را بر آن‌ها تحمیل می‌کردند و چون فضای جامعه را به اختناق می‌کشاندند. انبیاء دنبال آزادی انسان بودند، آزادی معنوی و آزادی مادی…
در این صفحه، دلایلی برای جنگیدن مسلمانان آمده است، با هم بخوانیم:
سورۀ مبارکه بقره
آیات ۱۹۶-۱۹۱
آیۀ ۱۹۱ :
«وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ ۚ وَالْفِتْنَهُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ ۚ وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّىٰ یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ ۖ فَإِنْ قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ ۗ کَذَٰلِکَ جَزَاءُ الْکَافِرِینَ»
«وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ» هر جا مشرکان را پیدا کردید آن‌ها را بکشید؛ چرا؟ چون آن‌ها شما را کشتند. اگر ظلم را تحمل بکنید، دشمن فشار خودش را افزون می‌کند.
این جمله‌ای بود که بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی صد بار فرمودند. این آمریکایی‌ها دست‌بردار نیستند.
فکر نکنید با عقب‌نشینی شما، آن‌ها روی خوش نشان می‌دهند، بلکه جلوتر هم می‌آیند.
«وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ» از همان شهر مکه که شما را بیرون کردند، بیرون کنید آن‌ها را.
«وَالْفِتْنَهُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ»، در قرآن «فتنه» معناهای مختلفی دارد:
به معنای آزمایش، به معنای آزار و یک معنای پرکاربرد «فتنه» در قرآن، شرک است.
اگر شرک باشد، از قتل بدتر است.
ما به نظرمان می‌آید که قتل یعنی «خونریزی» خیلی بد است اما قرآن می‌فرماید شرک از قتل بدتر است.
«وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ» در کنار مسجدالحرام جنگ نکنید.
مسجدالحرام، مکه، احترام و قداست دارد. سالار شهیدان حضرت ابی‌عبدالله الحسین علیه السلام تا احساس کرد می‌خواهند در مکه آن حضرت را به قتل برسانند، برای امنیت شهر مکه، زود آنجا را رها کردند، با اینکه فقط یکی دو روز به مراسم حج بیشتر نمانده بود.
قداست حج را را حفظ کنید. نجنگید با مشرکان کنار مسجدالحرام. مگر «حَتَّىٰ یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ» مگر اینکه آن‌ها شروع کنند به جنگیدن با شما.
«فَإِنْ قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ» اگر آن‌ها به جنگ شما آمدند، شما پاسخ بگویید.
«کَذَٰلِکَ جَزَاءُ الْکَافِرِینَ» اینگونه است کیفر کافران.
آیۀ ۱۹۲ :
«فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»
«فَإِنِ انْتَهَوْا» اما اگر از میانۀ راه دست برداشتند از جنگ، «فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» امید می‌دهد که خداوند آمرزندۀ مهربان است. هر جای جنگ هم جنگ قطع شود، همان هم خوب است.
آیۀ ۱۹۳ :
«وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ ۖ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ»
«وَقَاتِلُوهُمْ»، یک دلیل دیگر جنگ در اسلام: و بجنگید با مشرکان، «حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ» تا شرک در جامعۀ بشری ریشه‌کن شود.
«جنگ، جنگ، تا رفع فتنه» از شعارهای دهۀ شصت ملت ایران است. این شرک باید ریشه‌کن شود و جامعۀ بشری زمینۀ شنیدن ارمغان‌های آسمانی را پیدا کند.
«وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ» دین فقط برای خدا باشد. نسخۀ شفابخش انسان، از آسمان باید برسد.
«فَإِنِ انْتَهَوْا» اما اگر دشمن از جنگ دست کشید،
«فَلَا عُدْوَانَ» تجاوزی نیست،
«إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ» مگر بر ظالمان.
جنگ با ظالم، متجاوز و جنگ با مشرک، ریشه‌های جهاد و جنگ در اسلام هستند.
در زمان جاهلیت در چهار ماه از سال قرار گذاشته بودند که با یکدیگر نجنگند. اسلام هم همان را تأیید کرد و فرمود البته که هیچوقت نباید بجنگید، اما همین را هم قبول داریم، چهار ماه هم خودش خوب است.
چهار ماه نجنگید. دشمن می‌خواست از این فرصت سوء استفاده کند.
پیش خود گفت در این چهار ماه به مسلمان‌ها حمله می‌کنیم، آن‌ها هم احترام ماه حرام را دارند و ساکت می‌نشینند. آیه نازل شد که نه، شما به هیچ وجه نباید ظلم بپذیرید، حتی در این چهار ماه، اگر دشمن پیشدستی کرد جوابش را بدهید.
آیۀ ۱۹۴ :
«الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ ۚ فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ»
«الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ» جنگ در ماه حرام در همان ماه حرام باید پاسخ داده شود. یک ماه دیگر نه که دشمن از این فرجه استفاده بکند.
«وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ» چیزهای محترم هم قصاص دارد، اگر کسی به مکه بی‌احترامی کرد ، به ماه حرام و به مقدسات بی‌احترامی کرد، باید سیلی بخورد.
«وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ» مقدسات قصاص دارد.
«فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ» اگر کسی ظلم کرد به شما، تجاوز کرد بر شما،
«فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ» به همان نسبتی که به شما تجاوز کرده، شما باید پاسخ بدهید.
نباید زیادتر و با افراط باشد. در جاهلیت رسم بوده که گاهی اگر تنها یک نفر کشته می‌شده به ازایش ۱۰ نفر را می‌کشتند. نه…، اسلام این را روا نمی‌دارد.
«وَاتَّقُوا اللَّهَ»، ۲۵۵ بار در قرآن مسئلۀ تقوا آمده است. یکی از پرکاربردترین موارد استفاده از تقوا در رابطه با دشمن است.
مسلمان‌ها زیاده‌روی نکنید، در جنگیدن، در اسیر گرفتن، در برخورد با سالمندان، کودکان، شهرها و محیط زیست تقوا را رعایت کنید.
«وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ» بدانید که خداوند پشتیبان با تقوایان است
یکی دیگر از مسائل جنگ پشتیبانی است. خوب پول لازم دارد. جنگ پول لازم دارد. در زمان جنگ کسادی پیش می‌آید. رزمندگان، سلاح و امکانات لازم دارند.
می‌فرماید:
آیۀ ۱۹۵ :
«وَأَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»
«وَأَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ» خرج کنید در راه خدا،
«وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ» و با امساک کردن، بخل ورزیدن، خرج نکردن، خودتان را به هلاکت نیاندازید. «وَأَحْسِنُوا» نیکی کنید، احسان کنید.
«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» حقیقت این است که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.
در زمان جنگ، بعضی افراد حریص به دنبال گردآوری مال می‌روند، این آخرش ذلت است.
در زمان جنگ باید به رزمندگان اسلام کمک کنید، اگر کمک نکنید خودتان به هلاکت می‌افتید.
آیۀ ۱۹۶ :
«وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَهَ لِلَّهِ ۚ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۖ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَکُمْ حَتَّىٰ یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ ۚ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیَهٌ مِنْ صِیَامٍ…»
«وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَهَ لِلَّهِ» کامل کنید مراسم حج را، کامل به جا بیاورید مراسم عمره را، برای خدا…
حج و عمره دو عبادتی هستند که اخلاص در آن شرط است، مثل نماز که می‌گوییم دو رکعت نماز صبح به جا می‌آورم «قربه الی الله».
نماز برای خدا، روزه برای خدا، حج برای خدا، عمره برای خدا…
«فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ»، ممکن است به خاطر بیماری یا به خاطر حملۀ دشمن شرایطی پیش بیاید و شما به هر دلیلی محصور بشوید، امکان رفت و آمد در مسیرهای حج و عمره نباشد،
«فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ»، «الْهَدْیِ» یعنی قربانی؛ یعنی گوسفند، گاو، شتر.
هر چه برایتان امکان دارد، اگر شتر برایتان امکان ندارد، گاو، آن امکان ندارد، گوسفند؛ همان را قربانی کنید، گر چه به صحراهایی که باید در آنجا برسید، نرسیده باشید.
«وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَکُمْ حَتَّىٰ یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ»، حاجیان مرد در سال اول واجب است سرشان را بتراشند.
آن سر تراشیدن هم در سرزمین منا هست و آنجایی که قربانی‌ها به محل خودشان می‌رسند.
نباید سرهایتان را قبل از آن زمان بتراشید.
«فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا»، یک استثناء:
اما کسانی که در بین شما بیمار هستند، «أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ» یا یک بیماری در سرشان هست، مثلاً خارش دارند، این افراد باید سرشان را زودتر بتراشند، ایرادی ندارد.
«فَفِدْیَهٌ» یک عوضی باید انجام بدهند، به جای آن خلافی که انجام دادند، یک کاری باید انجام بدهند.
آن عوض چیست؟
ادامه آیه ۹۶:
«…أَوْ صَدَقَهٍ أَوْ نُسُکٍ ۚ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ ۚ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَسَبْعَهٍ إِذَا رَجَعْتُمْ ۗ تِلْکَ عَشَرَهٌ کَامِلَهٌ ۗ ذَٰلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ»
«مِنْ صِیَامٍ» یا باید روزه بگیرند که احکام خود را دارد، مثلاً سه روز را روزه بگیرند،
«أَوْ صَدَقَهٍ» یا یک صدقه‌ای باید بدهند،
«أَوْ نُسُکٍ» یا باید یک عبادتی انجام بدهند.
«فَإِذَا أَمِنْتُمْ» اما وقتی امنیت آمد، آن ترس رفت، حملۀ دشمن رفت،
«فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَهِ إِلَى الْحَجِّ» آن‌هایی که عمره را متصل می‌کنند به حج،
«فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ» از قربانی هر چه برایشان امکان دارد باید آنجا قربانی کنند.
«فَمَنْ لَمْ یَجِدْ» اما اگر کسی قربانی پیدا نکرد، پیش می‌آید در بعضی از سال‌ها قربانی به تعداد حاجیان نیست،
«فَصِیَامُ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ» سه روز در ایام حج باید روزه بگیرند، گرچه مسافر هستند، اینجا استثناء است.
«وَسَبْعَهٍ إِذَا رَجَعْتُمْ» هفت روز هم وقتی به شهرهای خودشان آمدند، روزه بگیرند.
«تِلْکَ عَشَرَهٌ کَامِلَهٌ» مجموعاً ده روز روزه می‌شود،
«ذَٰلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ»، بد نیست که بدانید مراسم حج تمتع مال مسلمانانی است که غیر از مکه زندگی می‌کنند.
حج اهالی مکه احکام خاصی دارد.
چون اهالی مکه همیشه در آنجا هستند، اگر بنا باشد که این احکامی که ما داریم می‌گوییم را آن‌ها هم اجرا بکنند، برایشان مشقت دارد.
آن‌ها یک حجی به نام حج «قِران» یا حج «اِفراد» دارند که آن هم احکامی دارد.
این احکامی که ما می‌گوییم مال مسلمانانی است که از شهرهای دیگر به مکه آمده‌اند.
«وَاتَّقُوا اللَّهَ» از نافرمانی خدا بپرهیزید،
«وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ» و بدانید اگر کسی تخلف کند عقاب خدا سخت‌تر است.
خدانگهدار شما…
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.