گوشه هایی از مراسم پر شکوه حج

شرح صفحه 31 قرآن کریم، سوره بقره آیات 202-197 از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

به مهمانی کتاب خدا، قرآن کریم می‌رویم…

این صفحه ماجرای مراسم پرشکوه حج است.

همین‌جا همۀ ما از خداوند بخواهیم با ریشه‌کن شدن این بیماری و باز شدن راه مکه، خداوند این سفر را قسمت همۀ ما بکند. طلایی‌ترین زمان سال از نظر اسلام ماه رمضان است.

امامان معصوم ما در بیشتر دعاهای ماه رمضان به ما یاد داده‌اند که از جمله دعاهایتان درخواست حج باشد.

سورۀ مبارکه بقره
آیات ۲۰۲-۱۹۷

آیۀ ۱۹۷ :

«الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ ۗ …»

«الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ» مراسم حج در ماه‌های معینی است.

مشرکین در زمان جاهلیت، به خاطر طمع‌ها و مقاصدی که داشتند، گاهی موسم حج را جابجا می‌کردند. اسلام فرمود:

نه، مراسم حج در همین ماه‌های شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه باید انجام بشود.

اسلام این سه ماه را «ماه‌های حج» نامگذاری کرد.

فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ» هر کس با پوشیدن لباس احرام و لبیک گفتن این فریضه را بر خود واجب کرد و خواست به این فریضه بپردازد، «فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِی الْحَجِّ» باید بداند که این کارها در حج ممنوع است:

«رَفَثَ» یعنی آمیزش با همسران، «فُسُوقَ» یعنی گناه، «جِدَالَ» یعنی نزاع، کشمکش و بگومگو، «لا ولله بلا والله» به خدا، نه به خدا.

این کارها بر کسی که آماده شده برای سفر حج -یک سفر معنوی- ممنوع است.

«وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ» و آنچه از خیر شما انجام می‌دهید، خدا می‌داند و خدا می‌بیند، «وَتَزَوَّدُوا»، قرآن کریم از این سفر زمینی ما را به یک سفری در اعماق تاریخ می‌برد، سفر آخرت.

…وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوَىٰ ۚ وَاتَّقُونِ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ»

«وَتَزَوَّدُوا» و توشه بردارید. از این مراسم حج توشه بردارید… از شهر مکه که پایگاه ابراهیم، هاجر، اسماعیل، محمد صلی الله علیه و آله و سلم است، پیام بگیرید، الهام بگیرید و توشه بردارید.

به معنای کلی، از این زندگانی و جهانی که به آن قدم گذاشتید و خداوند عمری به شما داده است، برای سفر آخرت توشه بردارید، بهترین توشه چیست؟

«فإن خیر زاد التقوی» حقیقت این است که بهترین توشه تقوا، خودداری از نافرمانی خدا و گناه نکردن است. «وَاتَّقُونِ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ» از مخالفت من پرهیز کنید ای خردمندان

آیۀ ۱۹۸ :

«لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ ۚ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ ۖ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِنْ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّینَ»

«لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ» ممکن است به ذهن بعضی برسد که آیا خرید و فروش، سوغاتی خریدن، صادرات، واردات، رسیدگی به مسائل اقتصادی در حج مانعی دارد؟

این آیه می‌فرماید:

مانعی ندارد. اگر حاجیان عبادت خود را به درستی انجام دهند، خرید و فروش هم داشته باشند ایرادی ندارد.

حتی امامان ما فرموده‌اند یکی از منافع حج -این مراسم جهانی اسلام- منافع اقتصادی است. ایرادی ندارد.

«گناهی بر شما نیست که در جستجوی لطفی از جانب پروردگارتان باشید». یعنی یک کار اقتصادی، به دنبال بهره و سود اقتصادی باشید، گناهی هم بر شما نیست.

«فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ» وقتی کوچ کردید از عرفات، «فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ»، عرفات یک سرزمینی آسمانی، طلایی و مقدس مثل بیت المقدس و در ۲۰ کیلومتری مکه است.

حاجیان در روز هشتم ماه ذی‌الحجه از مکه به سوی عرفات حرکت می‌کنند.

با غروب روز نهم ماه ذی‌الحجه به یک صحرای دیگری به نام مشعر کوچ می‌کنند.

به عبارت دیگر از سرزمین معرفت به سوی سرزمین شعور حرکت می‌کنند.

در مراسم حج نکته‌های بسیار زیادی نهفته است که ما به دلیل ضیق وقت امکان بیان آن را نداریم.

«فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ» وقتی کوچ کردید از عرفات به سمت مشعر، «فَاذْکُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ» در صحرای مشعرالحرام خدا را یاد کنید، ذکر خدا را بگویید، دعا و نیایش داشته باشید؛ چون حاجیان در عرفات و مشعر به جز ذکر خدا کاری ندارند.

«وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ» همانگونه که پروردگار شما را هدایت فرمود به شکرانه آن هدایت الهی، او را یاد کنید.

«وَإِنْ کُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّینَ» گرچه قبل از این شما از گمراهان بودید و خداوند شما را هدایت کرد. پیامبر و قرآن فرستاد

آیۀ ۱۹۹ :

«ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»

«ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ» صبح عید قربان از مشعرالحرام به سرزمین سومی به نام مِنا کوچ کنید.

البته از راه‌های ویژه‌ای که پادشاهان و نور چشمی‌ها می‌روند، نروید، بلکه مسیرتان همان راهی باشد که همۀ مردم می‌روند.

یکی از فلسفه‌های مراسم حج این است که همۀ ما یک لباس بپوشیم، فقیر و غنی، سرهنگ و سرباز، دهاتی و شهری و … معلوم نباشد.

شما هم از همان راهی که مردم کوچ می‌کنند مسیر مشعر به مِنا را کوچ کنید.

«وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ» و در پیشگاه خدا استغفار کنید، از گناهانتان عذرخواهی کنید.

«إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» همانا پروردگار آمرزندۀ مهربان است.

آیۀ ۲۰۰ :

«فَإِذَا قَضَیْتُمْ مَنَاسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ آبَاءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْرًا ۗ فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلَاقٍ»

«فَإِذَا قَضَیْتُمْ مَنَاسِکَکُمْ» مناسک حج که به پایان رسید؛

یعنی در روز عید قربان حاجیان قربانی می‌کنند، رمی جمرات می‌کنند، به ستون‌هایی که نماد شیطان است، سنگ می‌زنند و بعضی هم سر می‌تراشند، با انجام این اعمال مناسک تمام می‌شود.

«فَاذْکُرُوا اللَّهَ»، مثل این است که ما می‌گوییم نماز که تمام شد آن را رها نکنید و تعقیبات به جا بیاورید، کسی که تعقیبات بعد از نماز را می‌خواند، این کار او نشانۀ این است که من از نماز خسته نشده‌ام و عاشق نماز هستم، عاشق راز و نیاز با خدا هستم.

مناسک حج که تمام شد باز خدا را یاد کنید، نیایش کنید و دعا بخوانید.

«کَذِکْرِکُمْ آبَاءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْرًا» رسم بوده در زمان جاهلیت بعد از تمام شدن مناسک حج، حاجیان دور هم می‌نشستند و خاطره‌هایی از پدران و اجدادشان را نقل می‌کردند و به یکدیگر تفاخر می‌کردند،

البته گاهی هم به کشمکش و دعوا می‌انجامیده… می‌فرماید:

نه…، به جای اینکه از پدرانتان یاد بکنید، خدا را یاد کنید.

بلکه حتی بهتر، عمیق‌تر و شیرین‌تر از قبل ذکر خدا را داشته باشید.

از اینجا به بعد قرآن کریم مردم را دو دسته می‌کند:

دو دسته

گروه اول:

«فَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا» بعضی از مردم می‌گویند:

خدایا ما دنیا می‌خواهیم. دنیا هم یعنی خانه و ویلا و سفر و ماشین و غذا و پوشاک…

بعضی در دستگاه فکریشان فقط این است که خدایا ما دنیا را می‌خواهیم.

«وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلَاقٍ» چنین کسی برای او در آخرت بهره ای نیست.

گروه دوم:

آیۀ ۲۰۱ :

«وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»

«وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ» بعضی از مردم می گویند:

«رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً » خدایا هم دنیا می‌خواهم و هم آخرت.

هم دنیا و هم آخرت از نوع خوبشان.

دنیای حَسن، آخرت حَسن.

در کتاب آسمانی ما، قرآن کریم ۱۱۵ مرتبه کلمۀ دنیا و ۱۱۵ مرتبه کلمۀ آخرت آمده است.

مقداری از این انرژی، سلامتی، ابتکار، خلاقیت و جوانی را برای دنیا و مقداری از آن‌ها را برای آخرت بگذاریم.

«وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الْآخِرَهِ حَسَنَهً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» پروردگارا ما را از عذاب آتش برهان.

آیۀ ۲۰۲ :

«أُولَٰئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِمَّا کَسَبُوا ۚ وَاللَّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ»

«أُولَٰئِکَ لَهُمْ نَصِیبٌ مِمَّا کَسَبُوا» برای اینان است بهره‌ای از آنچه به دست آورده‌اند.

«وَاللَّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ» و خداوند با سرعت به حساب‌ها می‌رسد.

مقصدمان را هم دنیا و هم آخرت قرار دهیم، تنها دنیا را انتخاب نکنیم…

خدانگهدار شما…

جلسه بعد