تشکیل و تحکیم خانواده

شرح صفحه 35 قرآن کریم، سوره بقره آیات 224-220  از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

دانلود فایل صوتی

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

سلام و درود خدا بر شما عاشقان کتاب خدا…

حضرت رضا علیه السلام فرمودند: احکام الهی بر اساس مصالح بشریت است. اگر خداوند چیزی را واجب فرموده پس مصلحت و فایده‌ای در آن بوده و اگر چیزی حرام شده است پس ضرر یا آسیبی در آن بوده است.

خدای حکیم و خدای علیم این دستورات را داده است.

در پایان صفحۀ قبل این را گفتیم که شاید تفکر کنید، در احکام خدا تفکر کنید. چرا خداوند این مورد را واجب کرده است؟

چه فایده‌ای –مادی یا معنوی، فردی یا اجتماعی، جسمی یا روحی، دنیایی یا آخرتی- دارد؟ حتماً در فرمان‌های خداوند مصلحت‌ و در نهی‌های او مفسده و ضررهایی وجود دارد.

می‌فرماید:

صفحۀ ۳۵
سورۀ مبارکه بقره
آیات ۲۲۴-۲۲۰

آیۀ ۲۲۰ :

«فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ ۗ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَىٰ ۖ قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ ۖ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ ۚ وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِـحِ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»

«فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ»، «تَتَفَکَّرون فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ» اندیشه کنید در احکام خدا که چه اسراری -دنیایی یا آخرتی- وجود دارد؟

«وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْیَتَامَىٰ» ای پیامبر! دربارۀ یتیمان از تو می‌پرسند.

«قُلْ» پاسخ بده

«إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ» اصلاح و سامان زندگی یتیمان برای شما بهتر است، از کار یتیمان کناره‌گیری نکنید، شانه خالی نکنید.

قرآن در آیۀ دیگری فرموده: به مال یتیمان نزدیک نشوید «لَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ».

هر کس مال یتیم را بخورد گویا آتش خورده است. بعد از نزول آن آیات، بسیاری از مسلمانان، ارتباطاتشان را با یتیمان قطع کردند.

این آیه جواب داد که نه! کار شما درست نیست.

«وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ» اگر معاشرت کنید با یتیمان، «فَإِخْوَانُکُمْ» یتیمان برادران و خواهران شما هستند.

«وَاللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِـحِ» و خدا می‌داند در رابطه با یتیمان، چه کسانی فساد و تباهی می‌کنند و چه کسانی اصلاح و ساماندهی می‌کنند.

«وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَکُمْ» اگر خدا می‌خواست شما را به رنج می‌انداخت.

نه…؛ خدا رنج شما را نمی‌خواهد. خدا سلامت و رشد همۀ شما را می‌خواهد.

با یتیمان ارتباط داشته باشید ولی مراقبت کنید.

«إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ» حقیقت این است که خداوند شکست ناپذیر حکمت آموز است

آیۀ بعد دربارۀ انتخاب همسر است.

ما در زندگی ایستگاه‌های مهمی برای انتخاب داریم. یکی از آن‌ها، انتخاب همسر است.

همسر است که چه بسا جهنمی را بهشتی و یا بهشتی را جهنمی می‌کند. سرنوشت ما در یکی از مراحل زندگی به انتخاب همسر بستگی دارد.

آیۀ ۲۲۱ :

«وَلَا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّىٰ یُؤْمِنَّ ۚ وَلَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ ۗ وَلَا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّىٰ یُؤْمِنُوا ۚ وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ ۗ أُولَٰئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ ۖ وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّهِ وَالْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ ۖ وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ»

«وَلَا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ» با دختران مشرک ازدواج نکنید.

با دختران بی‌دین ازدواج نکنید.

اولین شاخص شما در انتخاب همسر، دینداری او باشد.

«حَتَّىٰ یُؤْمِنَّ» تا زمانی که ایمان بیاورد، «وَلَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ» یک زن کنیز با ایمان «خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ» بهتر است از یک زن مشرک آزاد، «وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ » گرچه آن زنی که مشرک است شما را — در زمینۀ قیافه، تحصیلات، دارایی و موقعیت اجتماعی او- شگفت زده کند؛ به این ازدواج تن ندهید. طرف دیگر آن هم وجود دارد:

«وَلَا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّىٰ یُؤْمِنُوا» با پسر مشرک ازدواج نکنید، با پسر بی دین ازدواج نکنید، مگر اینکه ایمان بیاورد.

این شاخصۀ ایمان را در انتخاب همسر دست کم نگیرید.

«وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ» یک بردۀ مؤمن «خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ» از یک آزاد مشرک خوبتر و برتر است، «وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ» اگر چه آن مشرک شما را — با قیافه، تحصیلات، دارایی و موقعیت اجتماعی خود-شگفت زده کند.

به راحتی از مسئلۀ دینداری گذر نکنید.

قیافه‌ها، زیبایی‌ها و موقعیت‌های اجتماعی شما را شگفت‌زده نکند…

«أُولَٰئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ» بی‌دین‌ها شما را به آتش دعوت می‌کنند، «وَاللَّهُ یَدْعُو إِلَى الْجَنَّهِ وَالْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ» اما خدا شما را به بهشت و شما را به مغفرت با فرمان خودش دعوت می‌کند.

«وَیُبَیِّنُ آیَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ» و نشانه‌هایش را برای مردم توضیح می‌دهد، شاید پند گیرند.

آیۀ ۲۲۲ :

«وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ ۖ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ ۖ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ یَطْهُرْنَ ۖ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»

«وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ»، «محیض» یا «حیض» یعنی عادت ماهانۀ زنان.

خداوند از روی حکمت خود بانوان را به گونه‌ای آفریده که در طی ماه حدوداً بین سه تا ده روز عادت ماهانه دارند.

این حکمت برای فرزندپروری و دورۀ بارداری است. خونی در رحم زن وجود دارد که طفل و جنین با آن خون تغذیه می‌کند.

در دوره‌هایی که مادر باردار نیست، این خون دفع می‌شود ولی در دوره‌هایی که مادر باردار است، جذب بدن آن جنین می‌شود.

ای پیامبر! درباره حیض و عادت ماهانۀ زنان از تو می‌پرسند.

یهودیان احکام سختگیرانه‌ای راجع به حیض بانوان داشتند؛ یعنی یک خانم در خانه وقتی عادت ماهانه پیدا می‌کرد، سفرۀ غذا و محل خواب را از او جدا و معاشرت را با او قطع می‌کردند.

در نقطۀ مقابل مسیحی‌ها خیلی راحت می‌گرفتند.

می‌گفتند:

نه، فرقی نمی‌کند. بعد اسلام عزیز آمد و این جواب را آورد، ای پیامبر! در پاسخ به این سوال بگو:

«قُلْ هُوَ أَذًى» یک رنجی است برای بانوان، یک زحمتی است.

وظیفه شما مردان در آن ایام چیست؟

«فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ» فاصله بگیرید از زنان در دورۀ عادت ماهانه، «وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ یَطْهُرْنَ» و با آن‌ها نزدیکی و آمیزش نکنید تا پاک شوند.

«فَإِذَا تَطَهَّرْنَ» آن هنگام که پاک شدند، «فَأْتُوهُنَ» این دفعه با آن‌ها آمیزش کنید، «مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ» آن هم در چارچوب دستوراتی که خدا بیان فرموده است.

«إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ» خداوند توبه کنندگان را دوست می‌دارد، «وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ» و پاکیزه‌ها را دوست دارد.

در مجموع دستور اسلام این است که بانوان در این چند روز مقداری احتیاج به استراحت دارند.

آقایان، مردان باید با مهربانی بیشتر و با کمک کردن به آن‌ها تلاش کنند که بانوان بگونه‌ای این دوره را بگذرانند که آسیب روحی و روانی نبینند.

این دستور اسلام است.

آیۀ ۲۲۳ :

«نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلَاقُوهُ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ»

«نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ» زنان شما میدان بذرافشانی شما هستند.

یک انسان از دو نفر –مرد و زن- به وجود می‌آید. بذر از مرد و زمین از زن که مثل یک گلدان است. این طفل از دو نفر تشکیل شده است.

زنان شما سرزمین بذرافشانی شما هستند. «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ» هر زمانی که خواستید در این زمین بذر افشانی کنید.

اما یادتان نرود که رابطۀ انسان‌ها با هم با رابطۀ آهو‌ها، ماهی‌ها و پرنده‌ها با یکدیگر فرق دارد.

انسان یک دنیای بزرگتری به نام آخرت در پیش دارد.

«وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ» برای آخرتتان یک زحمتی بکشید. یعنی چه؟

یعنی فرزندان صالح… زن و شوهر فقط برای مسائل غریزی نزدیک هم نشوند!

با اَعمال صالح، با تولد بچه‌های صالح از خودشان باقیات الصالحات به جا بگذارند.

«وَاتَّقُوا اللَّهَ» و از نافرمانی خداوند بپرهیزید، «وَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ مُلَاقُوهُ» و این را بدانید که خدایتان را دیدار خواهید کرد، «وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ» بشارت باد مؤمنان را که با دست پر و با توشه وارد محشر می‌شوند.

دستور دیگر:

آیۀ ۲۲۴ :

«وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَهً لِأَیْمَانِکُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَتَتَّقُوا وَتُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ ۗ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»

«وَلَا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَهً لِأَیْمَانِکُمْ»، «أَیْمَانِ» جمع «یمین» یعنی قسم و سوگند است.

خدا را در معرض سوگندهایتان قرار ندهید. به خدا چه می‌کنم، چه نمی‌کنم، برای چه؟

«أَنْ تَبَرُّوا» نگویید به خدا من دیگر کار خوب نمی‌کنم. «وَتَتَّقُوا» نگویید به خدا من می‌خواهم گناه بکنم، کاری به تقوا ندارم.

«وَتُصْلِحُوا بَیْنَ النَّاسِ» نگویید به خدا قسم من دیگر بین کسی آشتی برقرار نمی‌کنم. به من چه، چند جا اقدام کردم سیلی‌اش را خوردم. نه…، این قسم از نظر قرآن اعتبار ندارد.

به خدا قسم بخوری که کار خوب نکنی، من دیگر قرض الحسنه نمی‌دهم.

من ضامن نمی‌شوم. من بین کسی آشتی نمی‌دهم. زحمتش را به جان بخر که پاداش دارد.

«وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» و خداوند شنوای داناست.

خدانگهدار شما…

جلسه بعد