ریشه و اساس ارزشها در اسلام

شرح صفحه 27 قرآن کریم، سوره بقره آیات 181-177 از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

نشانه های خدا در جهان هستی

شرح صفحه 25 قرآن کریم، سوره بقره آیات آیات ۱۶۹-۱۶۴ از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

به مهمانی قرآن کریم، سفره خانۀ خدا می‌رویم:

رهبران معصوم ما بیشتر خدا را از راه نشانه‌های او اثبات می‌کردند. خداوند که در فطرت ما ثابت شده است، اما روش خداشناسی قرآن، از راه نشانه‌های خدا است.

صفحۀ ۲۵
سورۀ مبارکه بقره
آیات ۱۶۹-۱۶۴
می‌فرماید:

آیۀ ۱۶۴ :

«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»

قسمت اول آیه

«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» همانا در آفرینش آسمان‌ها و زمین، «وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ» و تفاوت روز و شب؛آسمان‌ها…،

میلیون‌ها آفتاب در آسمان‌ها وجود دارد. سیارات، ستارگان ثابت و در حال حرکت، آن‌هایی که به صورت جمعی حرکت می‌کنند، دور، نزدیک، دنیایی از شگفتی‌ها هستند.

زمین…، زمینی که کوه‌ها، دشت‌ها، دریاها، صحرا‌ها، معادن و سبزی‌ها را با خود دارد، این‌ها از نشانه‌های خدا است.

تفاوت روز و شب؛ با یک میل طبیعی روز به شب تبدیل می‌شود.

شب به روز تبدیل می‌شود.

بعضی از فصل‌ها، روز‌ها کوتاه‌تر و در بعضی دیگر شب‌ها بلندتر یا کوتاهتر است.

از تفاوت شب و روز، فصل‌ها تشکیل می‌شوند.

کشاورزان می‌توانند کشاورزی بکنند.

بعضی هم گفته‌اند که «اختلاف» در اینجا به معنای رفت و آمد است.

مترجمین آن را به دو صورت ترجمه کرده‌اند.

«وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ» یعنی آمد و رفت شب و روز، «وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ النَّاسَ» و کشتی‌هایی که حرکت می‌کنند در دریاها به سود مردم. بادها به حرکت کشتی‌ها کمک می‌کند و ستاره‌ها جهت می‌دهند.

وزن مخصوص چوب‌ کشتی که روی آب می‌ایستد، چقدر باید باشد؟

چه وسایل فیزیکی و شیمیایی در آن به کار رفته است؟

این کشتی‌ها را، سلسلۀ عوامل و قوانینی که خدای مهربان قرار داده است، در اقیانوس‌ها به حرکت در می‌آورد.

قسمت دوم آیه

«وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ» و آنچه پروردگار از آسمان نازل می‌فرماید، «مِنْ مَاءٍ» از آب، «فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا» این آبی که از آسمان خداوند می‌فرستد، زمین را بعد از آنکه مرده است، احیا و سرسبز می‌کند. به دنبال فصل زمستان، بهار پدید می‌آید.

«وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّهٍ» و منتشر می‌کند پروردگار در زمین جنبندگان، جانوران و حیوانات را، «وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ» و تغییر مسیر بادها؛ یکی از نشانه‌های خدا بادها هستند.

بادها هم انواع و اقسامی دارند. تأثیراتی دارند.

«وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ» و ابرهایی که معلق هستند بین زمین و آسمان. یکی از شگفتی‌های خلقت ابرها هستند.

میلیاردها تن آب را با خود جابه‌جا می‌کنند و به فرمان خدا در منطقه‌ای که لازم است، بارش ایجاد می‌کنند.

این مواردی که گفتیم:

آسمان‌ها، زمین، شب و روز، حرکت کشتی‌ها، بارش باران، رویش گیاهان، انتشار جانوران، بادها، ابرها «لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ» نشانه‌هایی است برای آن‌هایی که می‌اندیشند، خرد ورزند.

آیۀ ۱۶۵ :

«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ ۖ وَالَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ ۗ وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّهَ لِلَّهِ جَمِیعًا وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ»

«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا»، علیرغم این که خداوند یک چنین جهان هم‌آهنگ و منظمی آفریده ولی بعضی از مردم به جای خدا، دیگران را به عنوان معبودها می‌گیرند،

«یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللَّهِ» به بت‌ها و معبودها عشق می‌ورزند آنگونه که باید به خدا عشق بورزند اما

«وَالَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّه» «آمَنُوا»ها، مؤمنان به شدت به خدا عشق می‌ورزند.

«وَلَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَلَمُوا إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ» قرآن کریم در بسیاری از موارد، «شرک» را معادل با «ظلم» ذکر کرده است و در سورۀ لقمان می‌خوانیم بالاترین ظلم، شرک به خدا است.

کسانی که ظلم کردند، به خداوند، به خود و به مردم ظلم کردند، و به جای خدا بت‌ها را گذاشتند،

وقتی می‌بینند، «إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ» آن وقتی که عذاب را می‌بینند،

به این نتیجه می‌رسند که «أَنَّ الْقُوَّهَ لِلَّهِ جَمِیعًا» تمام قدرت‌ها از آن خداست. بت‌ها، طاغوت‌ها و هر چه غیر از خداوند قدرتی ندارند.

«وَأَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ» و خداوند عذابش شدت دارد.

آیۀ ۱۶۶ :

«إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا وَرَأَوُا الْعَذَابَ وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ»

«إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا» در روز قیامت، رهبرانی که گمراه کردند دیگران را، برائت و بیزاری می‌جویند از پیروانشان.

«الَّذِینَ اتُّبِعُوا» یعنی رهبران فاسد، «مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا» یعنی پیروان فاسد. رهبران از پیروان بیزاری می‌جویند.

«وَرَأَوُا الْعَذَابَ» این رهبرانی که هزاران هزار را به بی‌راهه بردند، عذاب را با چشمانشان می‌بینند،

«وَتَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبَابُ» و عوامل نجات و رهایی قطع است. هیچ کسی به فریاد آن‌ها نمی‌رسد.

آیۀ ۱۶۷ :

«وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا ۗ کَذَٰلِکَ یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ ۖ وَمَا هُمْ بِخَارِجِینَ مِنَ النَّارِ»

«وَقَالَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا» و گفتند پیروان «لَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّهً» ای کاش یکبار دیگر ما برمی‌گشتیم.

«فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ کَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا» ما هم از رهبران فاسد بیزاری می‌جستیم همان‌گونه که آن‌ها از ما بیزاری جستند.

گناه ما این بود که از شما تبعیت کردیم. ای رهبران فاسد!

حالا شما به جای اینکه از ما دفاع کنید، بیزاری می‌جویید؟

«کَذَٰلِکَ» این گونه است که،

«یُرِیهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَیْهِمْ» خداوند اعمال این گمراهان را همراه با حسرت به آن‌ها نشان می‌دهد.

«وَمَا هُمْ بِخَارِجِینَ مِنَ النَّار» و برای آن‌ها امکان بیرون آمدن از آتش جهنم نیست.

آیۀ ۱۶۸ :

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ» آهای مردم! خطاب‌های قرآن گاهی به مؤمنان، گاهی به انسان و گاهی هم به مردم است.

آهای مردم!،

«کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا»، از همین صفحات اول قرآن یک قانونی را برای شما عزیزان عرض می‌کنم و آن این است که در قرآن برای انسان صرفاً خوردن نیامده است.

انسان برای فقط خوردن آفریده نشده است در صورتی که برای حیوان خوردن آمده است.

در هر آیۀ قرآن که سخن از خوردن و آشامیدن است، در کنار آن یک وظیفه، مسئولیت، تکلیف، امر و یک نهی آمده است.

برای نمونه این آیه را ببینیم: ای انسان‌ها بخورید از آنچه از زمین روییده، البته «حَلَالًا» به شرط اینکه حلال باشد، «طَیِّبًا» بهداشتی باشد.

دو شرط در اینجا آمده است: مال حرام نخورید، غیربهداشتی نخورید.

«وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ»،

یک مسئولیت…، سر سفرۀ خدا نشسته‌اید، نمک خورده‌اید، نمکدان را نشکنید، از خدا اطاعت کنید…

«وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ» و پیروی نکنید از گام‌های شیطان،

«إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»، خداوند ۱۴ بار در قرآن فرموده که شیطان دشمن است.

حواستان جمع باشد.حقیقت این است که شیطان برای شما دشمنی آشکار است.

آیۀ ۱۶۹ :

«إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ»

«إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ» فقط شیطان شما را دستور می‌دهد به بدی، به زشتی،

«وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ» و اینکه نسبت بدهید به خدا چیزی را که نمی‌دانید.

جاهلانه یک چیزی را به خدا نسبت بدهید این را شیطان القا می‌کند.

این القای شیطان است که یک چیزی را جاهلانه به خدا نسبت بدهید.

خدانگهدار شما…

جلسه بعد