شرح صفحه 24 قرآن کریم

شرح صفحه 24 قرآن کریم، سوره بقره آیات ۱۵۳-۱۴۶ از مجموعه دروس بر ساحل نور توسط حجت الاسلام سید جواد بهشتی را به صورت فیلم، صوت و متن پیاده شده تقدیم شما مخاطبان قرآنی می نمائیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ

به شکرانۀ لطفی که خداوند در حق ما کرده است به صفحۀ ۲۴ ، سورۀ مبارکه بقره، آیات ۱۶۳-۱۵۴ رسیدیم؛
پیامبر اسلام برای تعلیم و تربیت آمد.

در آخرین آیۀ صفحۀ قبل گفتیم که یکی از عامل‌های تربیت، نماز است.

یک عامل دیگر شهادت است. شهادت یعنی مسلمان باید برای ایثار، جانفشانی و برای یک هدف مقدس آماده باشد.

صفحۀ ۲۴
سورۀ مبارکه بقره
آیات ۱۶۳-۱۵۴
این آیه می‌فرماید:

آیۀ ۱۵۴ :

«وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ ۚ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَٰکِنْ لَا تَشْعُرُونَ»

«وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ» و نگویید به کسی که کشته شده در راه خدا مرده‌ها، نه…،

«بَلْ أَحْیَاءٌ» بلکه زنده‌ها هستند، «وَلَٰکِنْ لَا تَشْعُرُونَ» شهیدان نوعی حیات دارند که درک آن برای شما سخت است.

آیۀ ۱۵۵ :

«وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ»

«وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ»، این آیه دربارۀ جنگ بدر است.

مسلمان‌ها تا در مکه بودند تقاضای جهاد می‌کردند، پیغمبر می‌فرمود: دستور جهاد باید از آسمان برسد. حالا اولین جنگ رخ داده است.

برای بعضی سخت است. می‌فرماید:

ما حتماً شما را امتحان می‌کنیم به چیزی از ترس؛ یعنی ترس از دشمن، چون جمعیت مشرکین سه برابر مسلمان‌ها بود، مشرکین صد اسب داشتند ولی مسلمان‌ها دو تا، مشرکین هزار نفر بودند آن‌ها سیصد نفر، همۀ مشرکین مسلح بودند اما این‌ها تنها ۷۰ نفر مسلح بودند، بعضی می‌ترسیدند، خود این یک امتحان بود.

امتحان دوم:

«وَالْجُوعِ» گرسنگی، یکی از عوارض جنگ است.

«وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ» کسادی، ورشکستگی، «وَالْأَنْفُسِ» دادن جان، آسیب‌دیدن جان[ و میوه ها و فرزندان]، «وَالثَّمَرَاتِ» و میوه‌ها، منظور از میوه‌ها یا میوۀ باغات است یا آنگونه که فیض کاشانی در تفسیر صافی فرموده است:

«الثمرات» یعنی «الاولاد».

خداوند در جنگ شما را به بچه‌هایتان امتحان می‌کند، حاضرید جوان‌هایتان را در راه خدا بدهید؟ «وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ» و مژده بده مقاومت کنندگان را.

آیۀ ۱۵۶ :

«الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ»

«الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ» آنان که وقتی مصیبت به آن‌ها رسید، «قَالُوا» گفتند، «إِنَّا لِلَّهِ» ما از خداییم، «وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» به سوی خدا باز می‌گردیم، به سوی خدا پر می‌کشیم.

همۀ ما یک آیه را بلدیم که آن را بعد از نمازهایمان می‌خوانیم:

«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ» خداوند و فرشتگان صلوات می‌فرستند بر پیامبر.

سوال: به جز پیامبر، خداوند به کسی صلوات فرستاده است؟ این آیه می‌فرماید: بله، به صابرین.

آیۀ ۱۵۷ :

«أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَهٌ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ»

آنان که در حوادث، در جنگ، در تحریم‌ها، در تهدید‌ها مقاومت می‌کنند، درود خدا بر آن‌ها، رحمت خدا بر آن‌ها، هدایت خدا نصیب آن‌ها باد.

آیۀ ۱۵۸ :

«إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَهَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ۖ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِمَا ۚ وَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ»

[***تایتل: شعائر الهی]«إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَهَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ»، موضوع عوض می‌شود.

صفا و مروه بخشی از مناسک حج است.

بنیان‌گذار مناسک حج حضرت ابراهیم علیه السلام بوده است.

صفا یک کوه و مروه کوه دیگری است. بر اساس آن ماجرایی که همۀ مردم ما شنیده‌اند، وقتی شوهر حضرت هاجر برای تبلیغ دین رفت، بچۀ او تشنه بود، حضرت هاجر هفت بار این مسافت را پیمود تا آب پیدا بکند، بالاخره چشمۀ آبی جوشید و خداوند برای حاجیان رسم کرد که هفت مرتبه این مسافتِ سیصد و چند متری را بروند و برگردند.

اما قبل از اسلام در زمان جاهلیت، روی این دو بلندی بت‌هایی گذاشته بودند و آن‌هایی که سعی صفا و مروه می‌کردند تا به صفا می‌رسیدند به آن بت دست می‌کشیدند و احترام می‌گذاشتند.

حالا اسلام آمده است.

بعضی سعی صفا و مروه را ناخوش داشتند. البته در زمان اسلام آن بت‌ها نبود. این آیه می‌فرماید:

سعی صفا و مروه از حضرت ابراهیم است، آن را ترک نکنید.

«إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَهَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ» سعی صفا و مروه از شعائر خداست.

«فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ»، ای خدا! در همین تفسیر قرآن از تو می‌خواهیم با نابودی آل سعود این راه را به روی عاشقان باز کن، به همین ماه‌ها که این آیات را می‌خوانیم زیارت خانه‌ات، زیارت مرقد پیامبر و مدینه منوره را قسمت ما کن.

«فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ» هر کس حج خانۀ خدا به جا آورد، «أَوِ اعْتَمَرَ» یا هر که عمره به جا آورد، «فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِمَا» نه، ایرادی بر او نیست که بین سعی صفا و مروه رفت و آمد کند، عیبی ندارد.

«وَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا» هر کس از روی طاعت، خیری را انجام دهد، «فَإِنَّ اللَّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ» حقیقت این است که خداوند سپاسگزار دانا است.

آیۀ ۱۵۹ :

«إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ ۙ أُولَٰئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ»

«إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ» دوباره به سمت یهودیان و مسیحیان بر می‌گردد.

آنان که کتمان می‌کنند آنچه را که ما نازل کردیم از دلایل روشن و از معارف هدایتی را. این آیه شأن نزول دارد:

جمعی از مسلمان‌ها که اسم‌هایشان در تفاسیر هم آمده است، نزد دانشمندان یهودی آمدند و گفتند: راجع به این موضوع در تورات چه نوشته شده‌است؟

آن‌ها کتمان کردند، چون می‌دانستند رسوا می‌شوند، این آیه در نکوهش آن‌ها است.

آنان که کتمان می‌کنند دلایل روشنی را که ما نازل کردیم، در تورات و انجیل فرستادیم، از هدایت، از بیّنات؛ «مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ» پس از آنکه تبیین کردیم در کتاب؛ وظیفۀ پیامبران تبلیغ دین بوده است، علاوه بر پیامبران، عالمان دین هم همین وظیفه را دارند.

وقتی یک عالم وظیفۀ خود را انجام نمی‌دهد، جرم او چه می‌شود؟

«أُولَٰئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ» یک چنین عالمانی لعنت خداوند بر آن‌ها باد!.

«وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ»هم لعنت خدا و هم لعنت فرشتگان، پرنده‌ها، جنّی‌ها و انسان‌ها. به جزء این آیه دیگر در قرآن چنین لعنت گسترده‌ای وجود ندارد.

همۀ موجودات ذی شعور، به عالمی که حق را نمی‌گوید و پنهان می‌کند، نفرین می‌کنند.

آیۀ ۱۶۰ :

«إِلَّا الَّذِینَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَیَّنُوا فَأُولَٰئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ ۚ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»

«إِلَّا الَّذِینَ تَابُوا» مگر آن‌هایی که فهمیدند اشتباه کردند و توبه کردند، «وَأَصْلَحُوا» نه تنها توبه، بلکه اصلاح کردند خود را، «وَبَیَّنُوا» چیزی را که باید می‌گفتند، گفتند، «فَأُولَٰئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ» من که خدا هستم، رحمتم را بر آن‌ها برمی‌گردانم.

«وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ» و من توبه پذیر مهربانم.

آیۀ ۱۶۱ :

«إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»

بیشتر آیات «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا وَمَاتُوا وَهُمْ کُفَّارٌ» اما آن کسانی که در حال کفر مردند؛ اول کافر شدند و بعد کفرشان را تا لحظۀ جان دادن ادامه دادند و با کفر این جهان را ترک کردند،

«أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ لَعْنَهُ اللَّهِ» لعنت خدا بر آن‌ها باد، «وَالْمَلَائِکَهِ» لعنت فرشتگان بر آن‌ها باد،

«وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ» لعنت همۀ انسان‌ها بر آن‌ها باد.

سرنوشت این‌ها اینگونه است:

آیۀ ۱۶۲ :

«خَالِدِینَ فِیهَا ۖ لَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ»

«خَالِدِینَ فِیهَا» برای همیشه‌ها در دوزخ خواهند بود،

«لَا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ» تخفیف داده نمی‌شود عذاب به آن‌ها، «وَلَا هُمْ یُنْظَرُونَ» فرصت و مهلتی داده نمی‌شود، در این دنیا اگر کسی پشیمان می‌شد مهلت می‌گرفت، ولی آنجا مهلتی داده نمی‌شود.

آیۀ ۱۶۳ :

«وَإِلَٰهُکُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَٰنُ الرَّحِیمُ»

«وَإِلَٰهُکُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ» و خدای شما، معبود شما خدای یکتاست، «لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ» جز او پروردگاری نیست، «الرَّحْمَٰنُ» او همه را دوست دارد، «الرَّحِیمُ» به مؤمنان برای همیشه مهر می‌ورزد.

خدانگهدار شما…

جلسه بعد