آداب خوردن و آشامیدن

اخلاق در قرآن- جلسه ی سوم ( خوردن و آشامیدن در سبک زندگی اسلامی)- استاد سید جواد بهشتی

دانلود فایل صوتی

بسم الله الرحمن الرحیم

چهارچوب غذا خوردن

ما در دو برنامه ی گذشته گفتیم که منبع ما در سبک زندگی، یکی قرآن است، و یکی اهل بیت علیهم السلام. حال می خواهم که خیلی ملموس مسایل زندگی را با همین منابع بررسی کنیم .
ملموس ترین کار ما در زندگی غذا خوردن است؛ سبک زندگی ما در غذا خوردن چه طور باید باشد…؟ آیاتی در قرآن داریم که خداوند راجع به غذا خوردن چهار چوب هایی را برای ما مشخص کرده است، اگر آن ها را رعایت کنیم، سبک زندگی ما می شود سبک زندگی اسلامی، و سبک زندگی قرآنی.
اولین آیه از آغاز زندگی ماست: خداوند آدم و حوا را آفرید و به باغی وارد کرد و به آن ها این را فرمود که “ای آدم…! ای حوا…! از همه خوردنیهای این باغ استفاده کنید، اما از این خوردنی استفاده نکنید” یعنی یک چهارچوبی وجود دارد، امری هست، نهی ای هست، یعنی این کار را بکنید و این کار را نکنید!. شیطان هم همان جا حضور پیدا کرد تا این نظام الهی را به هم بزند، آدم و حوا را وسوسه کرد، گفت: اتفاقاً این را که خدا گفته است نخورید شما از آن بخورید! که چقدر خاصیت دارد، اگر بخورید فرشته می شوید،اگر بخورید عمرتان طولانی می شود، قدرت پیدا میکنید…؛ بیاییم عبرت بگیریم…؛ چون در سوره ی اعراف خداوند می فرماید از قصه ی آدم و حوا عبرت بگیرید، – اما آیه ای که خواندم آیه ی سی و پنج سوره بقره بود – .
خدا حفظ کند استاد عزیزم حاج آقای قرائتی را ، ایشان میفرمود که ما در قرآن بخور بخور نداریم …،هر جا خدا فرموده است که بخورید…، یک تکلیفی هم مشخص کرده است، یک وظیفه ای هم مشخص کرده است. ” بخورید”به صورت تنها و بدون تکلیف، در قرآن فقط برای حیوانات است؛ انسان موجودیست متعالی، خوردن را برای نیرو گرفتن می خواهد، برای خدمت کردن و برای عبادت کردن. حال بیاییم با هم، آیات خوردن را بخوانیم:

پاکیزه

خداوند می فرماید: كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ، چیزی که میخورید باید پاکیزه باشد، بهداشتی باشد،چیز آلوده نخورید. ضمناً آنچه می خوریم باید از روزیِ خود ما باشد، نباید از روزی دیگران باشد…!- سورهی بقره آیه ۵۷-.خواهش می کنم اگر برایتان امکان دارد این آیه ها را بروید و پیدا کنید…!

حلال

سوره ی بقره آیه ۱۶۸ می فرماید از “حلال” بخورید؛ این کلمه ی حلال هم یک برند خدایی است، “حلال و حرام”،- این اصطلاحات را خدا قرار داده است – حلال چیست؟ برای فهمیدن آن باید به رساله ی توضیح مسایل نگاه کنیم: در آنجا حلالها و حرامها ذکر شده است و ما باید یک مقدار احکام یاد بگیریم؛ می فرماید كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا، یعنی هم بهداشتی و پاکیزه باشد، هم حلال باشد؛ اگر از راه دزدی، از راه اختلاس و از راه غصب باشد، این ها حرام است.
سوره ی انفال آیه ی ۶۹: فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلالًا طَيِّباً، یعنی از درآمد هایی که کسب کرده اید میل کنید، مثلاً هندوانه بخرید، خربزه بخرید، غذا بخرید و میل کنید…! اما حَلالًا طَيِّباً، باید حلال باشد، درآمدْ باید مال خودت باشد، آن پول باید مال خودت باشد؛ نباید مثل عقاب در دارایی دیگران چنگ بیندازید.
سورهی نساء آیه سی و نه،می فرماید : حرام نخورید، لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ، به ناروا مال دیگران را نخورید.

همراه با دست آورد

سورهی مومنون آیه ۵۱ میفرماید: بخورید، علاوه بر خوردن یک کار خوبی هم بکنیم،- نمی شود که فقط بخوریم و بخوابیم …! ، این کار همان حیوان هاست،كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً ، یعنی یک دستاوردی داشته باشید.
این صبحانه ای که میل کردی، ناهاری که میل کردی، شامی که میل کردی، و درنتیجه ی آن ها انرژی گرفتی…، یک کار درستی انجام بده…؛ یعنی مثلا کارمند اداره ،کارگر کارخانه، تکنسین درون کار، باید یک کار قابل قبول ارایه بدهد.

شکر کنید

سوره بقره آیه ۱۷۳، میفرماید :بخورید، شکر هم بکنید، كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَاشْكُرُوا لِلَّهِ.
من اگر جای شما باشم این آیه ها را می نویسم در خانه ام نصب میکنم، در محل کارم نصب می کنم، در موبایلم به صورت زیبا و مرتب به آن نگاه می کنم.
بخورید،آنگاه تشکر کنید؛ ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به دست هم داده اند تا این نان بربری بیاید سر سفره ی شما، این نامردی است که ما نمک را بخوریم ،و نمکدان را بشکنیم ؛ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ ، از رزق پروردگار بخورید و تشکر کنید، قدردانی کنید…، فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ ، – در چند جای قرآن مسئله تشکر آمده است – .

به فقرا هم بدهید

دیگر چه آیاتی ؟ بخورید…، به فقرا هم بدهید؛ نباید بگوییم که همه اش برای من باشد، فَكُلُوا مِنْهَا ،از آن خوردنی هایی که خدا برایتان قرار داده است میل کنید، وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ ، -بائس یعنی بینوا -، به بینوای فقیر هم بدهید؛ در شهر ما چقدر فقیر وجود دارد…؟ در کشور ما چقدر فقیر هست؟چقدر مسکین هست ؟ چقدر یتیم هست؟ چقدر مریض هست؟ نباید فقط به فکر خودمان باشیم…! – این آیه ای که خواندیم سوره حج آیه ۲۳ بود، سوری حج آیه ۲۸ بود -.
سوره حج آیه ۲۶ هم این را می فرماید: فَکُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْقانِعَ وَ الْمُعْتَرَّ ، یعنی بخورید، اما به فقیرِ قانع، و فقیری که دست دراز می کند، به هر دوی آنها هم بدهید.
پس تا حالا چه گفتیم؟ بخورید یک کار خوب انجام بدهید…، بخورید تشکر کنید…، این ها را به بچه هایمان یاد بدهیم، عزیزم! مریم خانوم ! آقا مجید! این غذایی که میل کردی دستت را به سمت آسمان بگیر ، خدا را شکر کن! تا خدا نعمتهایش را بر ما افزون کند، این ها سبک زندگی ماست.

تبعیت نکردن از شیطان

سوره بقره آیه ۱۶۸: كُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلَالًا طَيِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ، بخورید اما دنبال شیطان نروید، سرمستی نکنید ،شهوت رانی نکنید، هوس بازی نکنید، در مسیر خدا حرکت کنید، این انرژی را که از خوردن به دست می آورید در مسیر شیطان به کار نبرید.

زمان خوردن

سوره بقره آیه ۱۸۷می فرماید: ماه رمضان ها تا صبح بخورید، اما اذان صبح تا اذان مغرب باید صائم باشید؛ اینجا خدا از نظر زمان محدودیت قائل شده است، وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ، تا آنجا که مرز روشنایی صبح و تاریکی شب است – که سپیده صبح می شود – ، تا آن وقت بیشتر حق ندارید که بخورید، بقیه را باید روزه بگیرید.

تقوا

سوره مائده آیه ۸۸: كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ ، بخورید…، اما از نافرمانی خدا پرهیز کنید، از فرمان خدا سرپیچی نکنید.

پرداخت حقوق الهی

سوره ی انعام آیه ۱۴۱: كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ ، میوه را وقتی که رسید میل کنید…، مثلا این گلابی است، این هلو است، این سیب است، وَآتُوا حَقَّهُ، ولی حقش را بدهید؛
قرآن میفرماید، وَ فِي أَمْوالِهِمْ حَقٌّ، در داراییِ دارا ها، یک سهمی است،که خدا قرار داده است، این سهم برای چه کیست؟ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ ، برای بیچاره هاست…؛ ما منتی نداریم که به دیگران کمک میکنیم، زیرا خدایی که همه دارایی ها برای اوست، این حق را قرار داده است، پس بخورید و حقش را هم ادا کنید، به چه کسی بدهیم؟ به سائل و به محروم.

اسراف و افساد نکنید

سوره ی اعراف آیه ۳۱: این آیه ای است که مردم ایران همه آن را حفظ هستند، كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا، یعنی بخورید و بیاشامید اما زیاده روی نکنید؛ الان در جامعه ی ما و در جامعه ی جهانی چقدر اسراف می شود؟!، اسراف در غذا …، اسراف در آب…!، در رستوران ها، در عروسی ها ،در غذاخوری ها…؛چقدر انسان در همین مملکت ما، در همین شهر ما با شکم گرسنه… می خوابد؟!!، چقدر غذا دور ریخته می شود …؟!! این معلوم است که سبک زندگی، اسلامی نیست، سبک زندگی قرآنی نیست .
گاهی وقت ها گروه های جهادی، حزب اللّهی ها ، جمع می شوند با رستوران ها و با تالارها گفتوگو میکنند تا غذاهایی که دست نخورده است، و زیاد آمده است، بستهبندی میکنند، و به اهلش می رسانند؛ این حرکت یک حرکت قرآنی است.
سوره بقره آیه ۶۰: كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ، بخورید، اما فساد نکنید! امکانات را خراب نکنید! انسانها را فاسد نکنید! افراد را منحرف نکنید!.
سوره ی طه آیه ۵۴: بخورید، و یک مقداری هم برای حیوانات بگذارید، كُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَكُمْ ، ما احادیثی داریم که اضافه ی سفرههای خود را برای پرنده ها بریزید، یا اضافه ی سفره هایتان را برای گوسفندان قرار بدهید، ولی در سطل آشغال نریزید .
الان در تهران، روزانه چند تن…….!!!، زباله ی تهرانیها جمع می شود، که خود جابجایی آن چند میلیارد هزینه دارد، آیا ممکن نبود آن مقدارش که قابل مصرف حیوانات است ، جدا کنیم؟!
آن قدیم ها که ما بچه بودیم آن هایی که گوسفند داری میکردند، بز و بزغاله داشتند، گاو داشتند، یک ظرفی را همراه خودشان می آوردند و در خانه ها را میزدند، پوست خربزه،پوست هندوانه، پوست خیار، پوست میوه ها را جمع می کردند و این ها غذای حیوانات بود ؛ پس بخشی از خوردنیها برای حیوانات است، باید به آن ها بدهید.

طلب مغفرت و عدم طغیان

سوره ی اعراف آیه ۱۶۱: كُلُوا مِنْها حَيْثُ شِئْتُمْ وَ قُولُوا حِطَّةٌ ، برای بنی اسرائیل است که وارد سرزمین خوش آب و هوای بیتالمقدس میشدند، خداوند فرمود میل کنید… و طلب مغفرت کنید ،از خدا هم عذر خواهی کنید ،قولوا حِطَّة، یعنی بگویید خدایا ما را ببخش، کوتاهیهای ما را ببخش.
سوره ی طه آیه ۸۱ می فرماید: بخورید، ولی طغیانگری نکنید، سرمستی نکنید، سرکشی نکنید.
الان اگر آمار دارایی های دنیا را نگاه کنید، این طوری اعلام میکنند: که نود درصد دارایی دنیا در دست ده درصد است ، مقدار زیادی از این خوردنی هایی که روی کره ی زمین تولید میشود، در آمریکا مصرف می شود…!؛ حال آمریکا با این ها چه کار میکند…؟ به اسلحه تبدیل میکند…، انسان های بی گناه را میکشد.
اگر بنده ی خدا هستید، بخورید، ولی طغیان نکنید، كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَلَا تَطْغَوْا فِيهِ، طغیان نکنید! چقدر این آیهها شیرین است!
در یک آیه هم فرموده است ربا نخورید، اینجا هم کلمه ی خوردن به کار رفته، ربا نخورید! لَا تَأْكُلُوا الرِّبَا أَضْعَافًا مُضَاعَفَةً ، مخصوصاً ربا های چندین و چند برابر.- این از چارچوب خوردنیها بیرون است- .

رعایت احکام خوردن

سوره ی انعام آیه ۱۱۸ میفرماید: از ذبح غیراسلامی نخورید، برای حیوانی که حلال گوشت است احکامی وجود دارد ،که بر اساس آن احکام، اگر ذبح شود، گوشت آن خوردنش حلال می شود ، مثلا گوسفندی است، ولی یک مسیحی کشته است، پس ما نمی توانیم بخوریم، یهودی ذبح کرده، نمیتوانیم…، به سمت قبله نبوده، بسمالله گفته نشده…. پس نمی توانیم از آن گوشت گوسفند بخوریم .
ما یک کلمه ای در قرآن داریم که به دو شکل آمده است ، کلمه تزکیه، تزکیه با ر ز، تذکیه با د ذ؛ تزکیه با ر ز ، یعنی تربیت خود، تذکیه با د ذ ، یعنی ذبح حیوان بر اساس احکام شرعی، مثلا اگر بخواهم گوشت گوسفند حلال باشد ، باید به سمت قبله باشد، مسلمان باید این کار را انجام بدهد، بسمالله باید بگوید، با چاقو باید انجام دهد، مثلا نباید با شیشه این کار را بکند.
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ، یعنی آن حیوانی را که اسم خدا بر آن برده شده است و ذبح شده، آن را میل کنید؛ بعضی ها هم به شکار می روند، شکار هم احکامی دارد، که در قرآن آیه دارد، بقیه احکام آن مثلا این است که سگهایی را پرورش می دهند که آن سگ برود شکار را بگیرد و بیاورد، این مسئله ایرادی ندارد ، ولی باید طبق احکام باشد. یعنی باید بسمالله بگویند، بعد آن سگ را راهی کنند؛ يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ، ای پیامبر از تو می پرسند، چه چیزی بر ایشان حلال است ؟ بگو طیبات، حلال است، وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ، جوارح یعنی یک حیوانی که آن حیوان صید بلد است؛ مُكَلِّبِينَ، البته باید سگ باشد، اگر گرگ این کار را برای ما بکند، آن صیدی که برای ما می آورد خوردنش حرام است، اما اگر سگی که تربیت شده است این کار را بکند ، آنگاه احکامی دارد ، در قرآن هم برایش آیه آمده است، سگ شکاری اگر در چارچوبی که در احکام ما آمده است برای ما شکار آورد، برای ما حلال است.
خوب…! در این برنامه چه گفتیم ؟ گفتیم که سبک زندگی قرآنی را باید نخ نخش یعنی مو شکافی بکنیم.
یکی از کارهایی که ما در زندگی میکنیم خوردن و آشامیدن است…اگر بخواهم که قرآنی باشد، باید بهداشتی باشد، باید حلال باشد، باید در کنار آن خوردن و آشامیدن، کار خوبی انجام بدهیم، قدردانی کنیم ، به دیگران بدهیم، و همچنین چیز ها و آیاتی که امروز گفتیم.
خدا نگهدار شما…

جلسه بعد